Çorum

Çorum, Türkiye Cumhuriyetinin Karadeniz Bölgesinin Orta Karadeniz Bölümü’nde yer alan bir ildir.
Çorum, leblebisi ile tanınır. İlde toprak ve makine endüstrisi oldukça gelişmiştir. Şehirin bir bölümü karadeniz bölgesinde bir bölümü ise iç anadoludadır.Çevresinde en gelişmiş şehirdir. Toplam 13 ilçesi bulunmaktadır ve en büyük ilçesi Sungurlu’dur. Osmancık ilçesinde pirinç üretimi son derece üst seviyededir ve bu seviyeyle birlikde pirinç’in damak zevki Çorum’da fazladır. Çorum dünyanın en iyi leblebi üretimini ve bölgesinin en iyi pirinç üretimine sahiptir. Ayrıca Türkiye’de pek bilinmeyen ama Avrupa ülkelerinin özellikle İspanyanın en önemli geçim kaynağı olan kapari bitkisinin Türkiye’deki anavatanı yine Osmancık ilcesidir. Zira Evliya Çelebi bu ilçeyi ziyaret etmiş ve kitabında bu bitkinin faydalarından oldukça bahsetmiştir. Bugün bu bitkinin Türkiye ekonomisine katkısını sağlamak amacıyla çalışmalar başlatılmış özel sektör tarafından kapari alım merkezleri kurularak ülke ekonomisine ve bölge halkının geçimine katkı sağlanması amaçlanmaktır.

Tarihçe

Çorum il toprakları tarihi devirlerin en başından beri insan yerleşimine sahip olmuştur. Yanı zamanda kadim devirlerde kurulan ilk merkezi anadolu siyasi birliği ve devleti bu topraklardan çıkıp anadoluya hükmetmiştir. Kadim Hitit’lerin başkenti Hattuşaş Çorum ilindedir. Tarihi devirlere bakıldığında Alacahöyük, Hattuşaş, İskilip, Kuşsaray, Pazarlı, Eskiyapar,Büyükgülücek ve Balimsultan köyü çevresinde yapılan arkeolojik kazılarda ve torpaküstü buluntularından anlaşılır ki Kalkolitik Devir ile İlk Tunç Devrine tarihlenen araç, gereç ve siahlar bulunmuştur.

MÖ ? – MÖ 4000 – Kalkolitik Dönem
MÖ 3000 – MÖ 2000 – İlk Tunç Çağı, (bu dönemden kalma Bayat ilçesine 15 km uzaklıkta Dere Kutuğun köyünde bakır izabe ocağı (dökümhane) olduğu MTA tarafından bulunmuştur).
MÖ 2000 – MÖ 1650 – Orta Tunç Çağı
MÖ 3000? – MÖ 1650 – Hatti dönemi ve İskilip merkezinde Anadolunun ilk sağlık kültü olan Yivlik kayası ve suyu kenarındaki Asklepios’un kurulması
MÖ 2000? – MÖ 1300 – Kaşkalar (İskilip ve kuzeyi)
MÖ 1650 – MÖ 1460 – Hitit Krallığı
MÖ 1460 – MÖ 1200 – Hitit İmparatorluğu
MÖ 1200 – MÖ 700 Paflagon (Kızılırmak’ın batısı)
MÖ 750 – MÖ 330 Frig
MÖ 676 – İskit akınları
MÖ 550 – MÖ 332 – Pers akınları (Kızılırmak’ın doğusu)
MÖ 300 – MÖ 200 Galat egemenliği, iskilip Galatların ikinci krallık merkezi oldu.
MÖ 323 – M.S. 170 – Kapadokya (Kızılırmak’ın doğusu)
MÖ – M.S. – Pontus
175 – 395 – Roma İmparatorluğu
395 – 1071 – Bizans İmparatorluğu hükümdarlığı dönemi
3 Eylül 968 – Çorum, Amasya ve Kastamonu civarında deprem
1050 – Merkez üssü Amasya olan bir deprem
1074 – Çorum’un Bizans İmparatorluğu’nun elinden alınması.
1075 – Çorum’un Bizans’tan alındığı yıl yaşanan Danişmend depremi
1080 – Türklerin (Danişmentliler Beyliği’nin) yöreye kalıcı olarak yerleşmeleri ve şimdiki Çorum şehrini kurmaları
1097 – 1101 – Haçlı ordusunun saldırısı
1109 – Danişmentlilerin yöreye tamamen egemen olmaları
1175 – Anadolu Selçukluları’nın eline geçti.
1240 – Babai ayaklanması
1240+ – İskilip; Ceceli Aşireti Cece oğullarından Yahya Bey’in idaresinde girer daha sonra Nureddin Caca aşiret beyi olur.
1257 – İskilip, Ulucami (Çarşı Camii) deprem nedeniyle yıkıldı ve yeniden yapıldı
1272 – Aslen İskilipli olan Kırşehir Emiri Caca Nureddin (Nureddin Cibril bin Caca) İskilip’e vakıf olarak medrese, camii ve hamam yaptırdığına dair vakfiyenamesini kaleme alır. İskilip kütüphanesininde yazılı tarih içinde ilk kuruluşuda bu vakfiyede yer alan medrese kitaplığına dayanır.
1283 – Mecitözü Elvan Çelebi Tekkesi açıldı.
1300 – iskilip ilçesi merkezli olarak bölge Germiyanoğullarının idaresine girdi.
1344 – İskilip ilçesi’nin batısında yer alan dağlık alanlar sınır olmak üzere bölge Eretna Beyliği’ne dahil oldu.
1352 – Mecitözü Elvan Çelebi Zaviyesi
1381 – Çorum havarisi Eretna devletinin el değiştirmesi sonucu Kadı Burhaneddin hükümranlığına dahil oldu.
1391 – Kısa bir süre için Osmanlı devleti hükümranlığına dahil oldu.
1392 – Kadı Burhaneddin, Şehzade Ertuğrul komutasındaki Osmanlı devleti ordusunu Çorum yakınlarında (Kırkdilim) yendi ve bu savaşta Yıldırım Beyazıd’ın taht varisi oğlu Ertuğrul öldü.
1398 – Akkoyunlu hükümdarı Kara Yülük Osman Bey tarafından Kadı Bürhaneddinin öldürülmesiyle birlikte Çorum ve havarisinin Osmanlı devleti hükümranlığına dahil olması.
1398 – Çorum, şimdiki Sivas şehrinin merkezi olduğu ‘Rumiye-i Suğra’ adını taşıyan Osmanlı eyaletine bağlı sancak merkezi oldu.
1409 – II. Bayezid zamanında olan deprem 40 gün devam etmiştir.
1416 – İskilip ilçesi, Çelebi Mehmed tarafından Osmanlı devletine kalıcı olarak dahil oldu.
1419 – Tekkeköy Abdalata Tekkesi
1423 – Çorum, şimdiki Amasya şehrinin merkezi olduğu eyalete bağlı sancak merkezi oldu.
1427 – Yörgüç Paşa, Osmancık ve Çorum’da asileri yenerek yeniden merkezi otoriteyi sağladı.
1428 – Osmancık, İmaret Camisi
1435 – Kara Yülük Osman Beyin iki oğlu Osmanlıya sığınırak önce Mecitözü şimdiki Elvançelebi beldesindeki Elvan Çelebi Dergahına gelirler bunu haber alan devrin padişahı II. Murad, Hasan ve Üveys adlı bu iki kardeşe ve ailelerine İskilipi Tımar olarak verir.
1436 – Yörgüç Paşa, İskilip şehrine Amasya’da kurulu vakfına irad/gelir edilmek üzere hamam yaptırdı. vakfiye tarihi

1446 – Deprem, çok şiddetli olur ve halk arasında Danişmend Zelzelesi yahut Küçük Kıyamet denilir. 40 gün aralıklarla sürer.
1484 – Osmancık, Sultan II. Bayezıd Köprüsü
1512 – I. Selim’in tahta çıkışı esnasında Çorum yöresinde Alevi kalkışması.
1514 – Şiddetli depremde Çorum’un üçte biri yıkılırak harap olur. Bu deprem sonrasında halkın çoğunluğu Mısır’a göç etmek zorunda kalmıştır.
1543 – 30 kadar evi yıkan bir deprem
1559 – Gülabibey Camii’nin de yıkıldığı ve şehire zarar ziyan veren bir deprem
1560 – Çorum yöresinde medrese talebelerinin kalkışması
1579 – Deprem, bu depremden halk çok mağdur oldu ve hububatdan alınan vergi o yıl alınmamıştır.
1582 – Yeşilırmak yöresinde yoğunlaşan ayaklanmaların sonucunda güpegündüz İskilip’in silahlı ayaklanmacılarca basılması.
1585 – Çorum ve Amasya depremi
1591 – Çorum, şimdiki Ankara şehrinin merkezi olduğu eyalete bağlı sancak merkezi oldu.
1595 – Çorum, şimdiki Amasya şehrinin merkezi olduğu eyalete bağlı sancak merkezi oldu.
1601 – Celali kalkışmasının elebaşısı Karayazıcı’nın öldürülmesi.
1601 – 1610 – Büyük Kaçgunluk Devri devlet erkinin yörede tümden ortadan kalktığı bu dönemde; İskilip, Merzifon, Osmancık ve Gümüş yerleşimlerine Süleyman, Kara Ahmet ve Musa adındaki şefelerin önderliğinde suhte ve leventlerin baskınlar yaparak insanların mallarını ve erkek çocuklarını kaçırmışlardır.
1692 – Büyük bir deprem olmuştur, şehirler ve köyler harap olmuştur.
1729 – Çorum’da kuşluk vaktinde deprem oldu. Aynı gün altı kere deprem oldu, bir aydan fazla devam etti, İskilip ilçesi’nin bütün evleri harap oldu
1730 – Şimdiki İskilip kütüphanesinin ikincil temeli olan; Hocazade, Şeyh Hasip ve Hacıbey kütüphaneleri kuruldu.
1730 – Dedesli ovasında yer alan alevi köylerinin ilk kez kurulması.
1734 – Şiddetli bir deprem oldu.
1754 – Kalınsaz adı ile (Sungurlu) Yozgat’a bağlı nahiye oldu.
1756 – Şimdiki Çorum İl kütüphanesinin çekirdeği ve başlangıcı kabul edilen Elhaç Ali Efendi bin Mahmut vakıf kütüphanesi açıldı.
1759 – Şiddetli bir deprem oldu
1763 – Çorum’un Çapanoğlu Ahmed Paşa’ya arpalık olarak verilmesi.
1793 – Çorum depremi.
1794 – Kalınsaz (Sungurlu) nahiyesi Çorum’a bağlandı.
1800 – Deprem ve 600 kişi şehiri terk eder. Bu deprem ve sonrası çıkan yangınları sonucu yılgınlığa düşen halkın büyük bir çoğunluğu Mısır’a göç etmiştir.
1822 – İskilip, Terzi Bekir kütüphanesi kuruldu
1824 – Deprem halk uzun süre çadırlarda ikamet etti.
1828 – İskilip içme suyunun bilinen temellerinden olan Hacı Ali çeşmelerinin vakıf olarak kurulması.
1841 – Çorum, Sivas eyaletinden alınıp Ankara eyaletine bağlı sancak merkezi.
1848 – İskilip Camii Kebir (Ulu Camii) kütüphanesi kuruldu.
1863 – Çorum, sancak merkezi kazaya çevrildi.
1864 – Çorum, Yozgat sancağına bağlı kaza olarak bağlandı.
1864 – Osmancık, Amasya sancağına bağlandı.
1866 – Kalınsaz, Budaközü (Sungurlu) adı ile kaza oldu.
1866 – Hacıköy (Mecitözü) kaza oldu.
1866 – İskilip, Amasya’dan alınarak Çankırı sancağına kaza olarak bağlandı.
1866 – Ruslar tarafından Kafkasyadan sürgün edilen Çerkezler İskilip’e geldi.
1871 – Mecitözü Rüşdiyyesi açıldı.
1872 – Çorum Rüşdiyyesi açıldı.
1872 – İskilip belediye teşkilatı kuruldu
1875 – İskilip, Kastamonu Vilayetine bağlı.
1876 – Çorum belediye teşkilatı kuruldu
1879 – İskilip ve Sungurlu’da Rüşdiyye okulları açıldı.
1890 – İskilip ilçesi, Amasya sancağına kaza olarak bağlandı.
1891 – Osmancık belediye teşkilatı kuruldu
1894 – Çorum, Ankara vilayetine bağlı olarak yeniden sancak merkezi yapıldı ve İskilip, Osmancık ile Sungurlu kazaları Çorum Sancağına bağlandı. Çağımızdaki siyasi idarenin banisi oldu bu durum. Bu durum devirin Osmanlı paşası Yedi Sekiz Hasan Paşa’ın gayreti ile meydana gelir.
1895 – Çorum Hasan Paşa Kütüphanesi kuruldu.
1902 – Çorum İdadi mektebi faaliyete geçirildi.
1905 – Alaca belediye teşkilatı kuruldu
1908 – İskilip merkezli büyük yıkıma yol açan deprem
1911 – Kargı belediye teşkilatı kuruldu
1914 – Çorum, yeni bir padişah salnamesi ile Ankara’ya bağlı sancak merkezi olur ve İskilip, Osmancık, Sungurlu, Mecitözü ile Alaca’da Çorum’a bağlı kılınır.
1919 – Hüseyinabad (Alaca) nahiyesi kaza yapıldı.
1920 – Çapanoğlu, Pontus ve Aynacıoğlu ayaklanmaları. Bu ayaklanmalar Çorum merkez ilçesinin doğu ve kuzeyinde etkili oldu.
1920 – Çerkez Ethem ve birliklerinin isyancıları yenmesi.
1921 – Çorum Türkiye Cumhuriyeti’nin müstakil sancak oldu.
1924 – Çorum Türkiye Cumhuriyeti’nin müstakil vilayeti oldu.
1924 – İskilip Halk kütüphanesi Caca Bey mescidi yanında ilk düzenli yerinde açılır.

1925 – İdadi Mektebi ortaokul yapıldı.

1925 – Yazılı tarih boyunca Kızılırmak üzerinde bilinen İskilip – Çorum arası ilk köprü ahşap olarak kullanıma açıldı.
1929 – Çorum Meteoroloji İstasyonu kuruldu
1932 – Çorum’da modern un üretiminin başalngıcı olan Hatap Un Fabrikası üretime başladı.
1932 – Hüseyinabad kazasının adı Alaca olarak değiştirildi
1932 – Çorum Kızılay Şubesi açıldı.
1939 – Merkez üssü Erzincan olan deprem Çorum ve havarisinde yıkıma neden oldu.
1941 – Alacahöyük Müzesi açıldı
1943 – Çorum’da meydana gelen depremde 2554 ev yıkıldı ve 618 kişi öldü.
1945 – İskilip ilçesine tümü bağlı Dedesli Ovası köylerinin ırmağın doğu yakasında kalanlarının tümü Çorum merkez ilçeye dönemin valisinin ısrarıyla bağlanması.
1946 – Çorum’da ilk kez toprak sanayisi olarak Yıldız Kiremit ve Tuğla Fabrikası quruldu.
1953 – Kastamonu ili ilçesi Kargı, Çorum iline dahil oldu.
1957 – Çorum Çimento Fabrikası faaliyete başladı.
1958 – Bayat belediye teşkilatı kuruldu
1958 – İskilip ilçesinin nahiyesi olan Alagöz, Bayat adıyla ilçe olarak Çorum vilayetine dahil oldu.
1959 – Mecitözü ilçesinin nahiyesi olan Ortaköy ilçe olarak Çorum vilayetine dahil oldu.
1966 – Boğazköy Müzesi açıldı.
1966 – Çorum’da makina sanayisinin başlangıcı olan Çağıl Makina faaliyete başladı.
1968 – Çorum Müzesi açıldı.
1969 – Uğurludağ belediye teşkilatı kuruldu
1973 – Çorum makina imalat sanayisinin öncülerinden olan Arsan Makina İmalat Tic. A.Ş.
1975 – İki yıllık yüksek okullar açıldı; Makina Meslek Yüksek Okulu ve Eğitim Enstitüsü.
1975 – Çorum Yem Fabrikası üretime girdi.
1976 – ÇOPİKAS A.Ş. kuruldu, kâğıt ve oluklu mukavva fabrikası üretime başladı
1977 – Çorum Organize Sanayi Bölgesi işletmeye açıldı.
1977 – Çorum Süt Peynir ve Tereyağı Fabrikası üretime başladı.
1980 – Tarihe Çorum Olayları diye giren Alevi – Sunni kışkırtılmasında ölenler oldu ve Çorum merkez ilçede çok sayıda aile Çorum’dan göç etti.
1981 – Çorum’un ilk demir çelik dökümhanesi olan Kızılırmak Döküm Sanayii ve Ticaret A.Ş. açıldı.
1981 – Ayvaz Kale Kiremit Fabrikası işletmeye açıldı.
1981 – İlk kez Hitit Festivali düzenlendi (16 Eylül 1981)
1982 – İl genelindeki kiremit ve tuğla fabrikası sayısı 40 adete ulaştı.
1985 – Çorum makina imalat sanayisinin öncülerinden olan Altan Makina ve Çelik Döküm Ltd. Şti. faaliyete geçti.
1987 – Çorum’da döküm sektörüne yönelik makine modeli imalatı yapan ilk firma Çorum Özmakina Model ve Döküm San.Tic.Ltd.Şti. faaliyete başladı.
1987 – Çorum’un ilk yüksek evsaflı krom çelik dökümhanesi olan Duduoğlu Çelik Döküm Sanayii Ticaret A.Ş. faaliyete girdi.
1987 – Hayat şırınga, Hayat Tıbbi Aletler ve Oluklu Mukavva San. Ve Tic. A.Ş kuruldu.
1987 – İskilip ilçesinin bucağı olan Uğurludağ ilçe olarak Çorum iline dahil oldu.
1987 – Sungurlu ilçesinin bucağı olan Boğazkale ilçe olarak Çorum iline dahil oldu.
1990 – Çorum’ da ilk hidrolik pompa fabrikası Kozmak Hidrolik faaliyete geçti.
1990 – Osmancık ilçesinin bucağı olan Dodurga ilçe olarak Çorum iline dahil oldu.
1990 – Çorum merkez ilçesinin bucağı olan Laçin ilçe olarak Çorum iline daxil oldu.
1990 – İskilip ilçesinin kasabası olan Karaören adı değiştirilip Oğuzlar adıyla ilçe olarak Çorum iline dahil oldu.
1996 – 5.6 ve 5.4 şiddetinde peşpeşe iki deprem olur, can kaybı olmadı.

Coğrafya

Çorum il topraklarının %61’i dağlıktır. Bu dağlar derin vadilerle yarılarak birbirinden ayrılmışlardır.
Dağlar kuzey-batı yönünde uzanmıştır. Çorum il topraklarının batı kısmı Kuzey batı anadolunun en önemli dağ sırası olan ve batıda Sakarya nehri ile doğuda Kızılırmak nehri arasında uzanan Köroğlu Dağ sırasının en doğu ucunda yer alır. Köroğlu dağ sırasının Kızılırmak havzasına ulaştığı yerde oluşan önemli yerleşmeler; İskilip, Bayat, Kargı, Oğuzlar, Dodurga, Alpagut’tur.
Çorum ili İç Anadolu bölgesinin kuzey kısmında yer almaktadır.İç Anadolu Bölgesi Karasal iklimi etkisi altındadır. Doğusunda Amasya, güneyinde Yozgat, batısında Çankırı, kuzeyde Sinop, kuzey batısında Kastamonu, kuzey doğusunda Samsun, güney batısında Kırıkkale illeri ile çevrilidir.
Çorum şehir merkezinin diğer şehirlere uzaklığı; Ankara’ya 244, İstanbul’a 608, Amasya’ya 92, Sinop’a 294, Samsun’a 172, Tokat’a ise 188 kilometredir.
İlçelerin il merkezine uzaklıkları; Alaca 52, Bayat 83, Boğazkale 87, Dodurga 42, İskilip 56, Kargı 106, Laçin 29, Mecitözü 37, Oğuzlar 68, Ortaköy 57, Osmancık 59, Sungurlu 72 ve Uğurludağ 66 km’dir.

Ovalar

Çorum Ovası: arazi 375 km², yükseklik 800 m
Bozboğa Ovası: arazi 70 km², yükseklik 820 m
Ovasaray Ovası: arazi 75 km², yükseklik 700–800 m
Hüseyin Ovası: arazi 264 km², yükseklik 725 – 875 m
Dedesli Ovası: arazi 250 km² yükseklik 500 – 550 m
Taybı Ovası: arazi 144 km², yükseklik 500 – 550 m
Irmak Ovası: arazi 600 km², yükseklik 500–550 m
Seydim Ovası: arazi 50 km², yükseklik 950 m
Mecitözü Ovası: arazi 100 km², yükseklik 950 m
Osmancık Ovası: arazi 300 km², yükseklik 300 – 350 m
Düvenci Ovası: arazi 32 km², yükseklik 900 m
Hamamözü Ovası: arazi 75 km², yükseklik 400 – 500 m
Kuyumcu Ovası: arazi 72 km², yükseklik 400 – 500 m
Sungurlu Ovası: arazi 750 km², yükseklik 550 –580 m

Akarsuları

Kızılırmak:
Yeşilırmak,
Çat suyu,
Mecitözü çayı,
Çekerek ırmağı.
delice ırmağı

Dağlar
Erenler tepesi, 2.097 m,
Türbe tepe 1.981 m,
Kara tepe – 1.846 m,
Kırklar Dağ – 1.791 m,
Çal dağı –
Ada dağı –
Kartal dağı – 1.777 m,
Teke dağı – 1.700 m,
Kavak dağı –
Göl dağı –
Deveci dağı –
Sakaröküz dağı –
Çatalkaya Tepesi-Karadağ 1.566 m

İklim

İlin genelinde genellikle Karadeniz İklimi görülür.
Karadeniz iklimi olan şehirler Kızılırmak havzasında olan: Bayat, Dodurga, İskilip, Kargı, Laçin, Oğuzlar, Osmancık ve Uğurludağ. Kışları çok yağış olur yazları iç anadolu iklim tesiri ile sıcak olur.
İç Anadolu iklimi; Kızılırmak havzasının güneyinde olan Çorum, Alaca, Boğazkale, Mecitözü, Ortaköy ve Sungurlu ilçelerinde olur.
Çorum ilinde bulunan şehir, bucak ve köyler genel olarak tipik karasal iklim özelliklerini gösterir. Yazlar sıcak ve kurak, kışlar soğuk ve genelde kar yağışlıdır. İlkbahar ve sonbaharda azda olsa yağmurludur. Yüksek yerleşimlerde özellikle yaz akşamları bile serin bir havaya sahiptir. Bu umumi durumun istisnası da İskilip ve havarisinin iklim tipi olup mikro klima iklim özelliklerini göstermektedir.

Kültür

Kütüphaneler
İlin tümünde 18 halk ve müstakil 2 çocuk olmak üzere toplam 20 kütüphane var. 2006 yıl sonu istatistiklerine göre İlde toplam 228.482 adet kitap vardı. En çok kitap olan kütüphaneler; Çorum Hasan Paşa Kütüphanesi 47.303, İskilip Halk Kütüphanesi 38.046 adet ve Sungurlu Halk Kütüphanesi 19.866 adet geri kalan 123.547 kitap, 17 halk ve çocuk kütüphanesindedir.

İl merkezi olan Çorum’da beş adet kütüphane var olup, toplam kitap varlığı 72.805 adet diğer 12 ilçe ile 3 belde kütüphanesinde ise 155.677 kitap var olup; İskilip Halk Kütüphanesi 38.046 adet, Sungurlu Halk Kütüphanesi 19.866, Mecitözü Halk Kütüphanesi 14.468, Osmancık 13.106, Kargı 11.575, Alaca 10.023, Bayat 9.566, Boğazkale 7.474, Uğurludağ 7.188, Oğuzlar 6.066, Arifegazili 5.884, Ortaköy 5.006, Alacahöyük 3.349, Dodurga 2.617, Hacıhamza 1.443. Laçin ilçesinde ise kütüphane yoktur.
Türkiye Cumhuriyeti’nin toplam 28 adet ‘El Yazması Eser’ kütüphanesi vardır. Bu El Yazması Eser kütüphanelerinden Çorum ve İskilip ilçesinde olmak üzere Çorum ilinde iki adet var. İskilip Halk Kütüphanesinde 529 adet, Çorum Hasan Paşa Kütüphanesinde cumhuriyetin ilk yıllarında il ve ilçe merkezlerinden toplanmış olan 3692 adet el yazması kitap vardır.

İskilip İlçesi Halk Kütüphanesi
İskilip kütüphanesi yakın coğrafyasında bilinen en eski kütüphane olup; 1258 yılında kurulan Hacıbey, 1272 yılında Cecebey, 1476 yılında Şeyh Habib, 1480 yılında Ebusuud, olan; 1735 yılında Hocazade ile 1818 yılında kurulan Terzi Bekir Ağa ve 1841 yılında kurulan Camii Kebir kütüphanelerinin 1924 yılında kanun ile 1272 yılında vakfedilerek kurulan Cece Bey Medresesi kütüphanesinde toplanarak tek kütüphane çatısı altında faaliyete geçirilerek oluşturulmuştur. İlin en eski kütüphanesi olduğu gibi Türkiyeninde en eski kütüphanelerindendir. İskilip ilçesi Halk Kütüphanesinde tarihi değeri olan 1443 adet Arapça alfebesinde yazılmış taş baskı basılı kitap ve 529 adet el yazması kitap ile 2006 yılında 38.046 adet toplam kitap vardır. İskilip Halk Kütüphanesinde 1996 yılında yaşlılar için özel okuma salonu hizmete açılmış olup bu salon Türkiye genelinde gerçekleştirilen ilk uygulamadır. Kütüphane 1924 yılından bu yana üç değişik yerde hizmette bulunarak günümüzde bulunan yere taşınarak kendisine ait özel binasında faaliyetlerini sürdürmektedir.

Hasan Paşa Halk Kütüphanesi
Bahçelievler semtinde hizmet veren Çorum Merkez Hasan Paşa Halk Kütüphanesi Çorum ilinin en köklü kütüphanelerinden biridir. Alt katta depolar, üstte ise okuyucu salonları, idare büroları, yazma eserler bölümü ve bilgisayar bölümü bulunmaktadır. 2006 yılında mevcut kitap sayısı 47.303 adet olup bunun 3692 adeti el yazmasıdır.
Çorum İl Halk Kütüphanesi
Merkez ilçe olan Çorum şehri,Mimar Sinan Mahallesi’ndedir. 25 Aralık 1991 tarihinde hizmete girmiştir.Çorum ilinin en büyük ve modern kütüphanesidir.

Müzeler

Müze olarak; Alacahöyük, Boğazköy ve Çorum müzeleri vardır. İlave olarak Hattuşaş ören yeri de açık müze olup ziyaretçilere hizmet eder.

Alacahöyük müzesi
Alacahöyük müzesi yakın geçmişte köy şimdi belde olan yerde 1935 yılından sonra mahallinde arkeoloji kazılarında çıkarılabilen tarihi eserlerin sergilenmesi için 1941 yılında kuruldu. Müzede milattan önce 4000’lerden günümüze ulaşabilen tarihi eserler mevcuttur.

Boğazköy müzesi
Boğazköy müzesi genellikle kadim Hitit dönemi arkeoloji eserleri bulundurmaktadır

Yerel halk edebiyatı
Çorum ilindeki halk edebiyatını, 15. yüzyıldan başlayarak Alevi – Bektaşi edebiyatı etkilemiştir.
Aşık Ali Açık, Deli Boran, Aşık Haydar, Dedemoğlu, Kasap Mustafa Çarkacı, Kadir Uslu, Aşık Kör Kurtça, Hüseyin Çırakman, Aşık Gülabi gibi ozanlar, Çorum halk edebiyatının önemli ozanlarındandır.
İskilip ilçesinde haftanın günleri de Türkiye Türkçesi’nden farklıdır; Giravu – Pazar, Düşembe – Pazartesi, Deri – Salı, Bazar – Çarşamba, Bazitesi – Perşembe, Cumayı – Cuma, Cumitesi – Cumartesi.

Ekonomi

Çorum ilinin ekonomisi; tarım, hayvancılık, sanayi ve ticarete dayanır.
2000 yılı istatistiklerine göre Çorum il ekonomisinde sektörlere göre dağılımı; hizmetler %32, ticaret %30, tarım %25, sanayi %9, inşaat %4 olarak meydana gelmiştir.
İlin coğrafi konumu nedeniyle İç Anadolu bölgesi ile Karadeniz bölgesi arasında önemli bir geçiş yolu üzerinde olması önemini artırmakta olup ekonomisini olumlu olarak etkilemektedir. Ankara ile Samsun arasında kuzey – güney doğrultusunda geçiş üzerinde yer aldığı gibi batı – doğu doğrultusunda da Kastamonu, Çankırı, Amasya ve Tokat illeride Çorum topraklarında yer alan yollardan yararlanmaktadırlar.
İl dışından alınan ürünler olarak; beyaz eşya, petrol ürünleri, otomotiv yedek parçası, makinalar, kazanlar, mekanik araçlar, hazır giyim gibi kalemlerdir. İl dışına satışı yapılan üretim kalemleri ise; süt ve süt ürünleri, çimento, bal, yumurta, kazanlar, makinalar, mekanik araçlar, hazır giyim, ayakkabı, değirmencilik ürünleri, kâğıt ve karton türleridir.

Tarım

Çorum ilinde çeşitlenmiş tarım yapısı olup ürün yelpazesi geniş üretim miktarları fazladır. En çok yetiştirilen tarım bitkileri; buğday, şekerpancarı, arpa, soğan, domates, patates, kavun, karpuz, hıyar, üzüm, nohut, fiğ, pirinç, ayçiçeği, yeşil mercimek, ceviz, elma, kiraz, gebere. 2002 yılı Türkiye istatistiklerine göre yeşil mercimeğin %14’ü, pirincin %11’i, soğanın %8’i Çorum ilinde üretilmiştir. Geleneksel yöre sebze ve meyvelerinin dışında olanlarda özellikle İskilip ve bölgesinin mikro klima iklimi sayesinde yetişebilmektedir; Antepfıstığı, haşhaş, kayısı, Trabzon Hurması gibi bitkilerde yetişebilmektedir. 2002 yılında ildeki traktör sayı 20.929 adet.

Ekin, arpa, çavdar, yulaf ve tritikale böyük ölçüde kuru tarım arazilerinde üretilirek elde edilir. Mısır bitkisi iklim özelliğince su ister, çeltik tümüyle su içinde olan tavalarda üretilir. Üretim genellikle ve çoğunlukla üretici eliyle tahıl borsasında satılmakta yahut un ve yem fabrikalarına verilmektedir.

Orman
Vilayetin ormanlık arazileri daha çok kuzeyinde olup Çorum, Bayat, İskilip, Osmancık ve Kargıda sık olarak mevcuttur. Dağ köylerinin geçimi ormancılık üretimine bağlıdır.
Toplam ormanlık arazisi 373.825 hektardır. 185.873 hektar orman verimli, 187.952 hektar orman verimsizdir. Bu ormanların 194.564 hektarı koru ormanı, 179.261 hektarı baltalık ormandır. İl ormanlarının tümü kamu adına devlete ait olup şahıs ormanı yoktur.
Bayat ilçesinde: Göknar, Kayın, Karaçam, Meşe, Ardıç.
Kargı ilçesinde Sarıçam, Göknar, Kayın, Karaçam, Kızılçam, Meşe, Ardıç.
İskilip ilçesinde: Göknar, Kayın, Karaçam, Meşe, Ardıç.
Osmancık ilçesinde: Kayın, Karaçam
Laçin ilçesinde: Karaçam, Meşe.
Uğurludağ ilçesinde: Karaçam, Meşe.
Çorum ilçesinde: Sarıçam, Göknar, Kayın, Karaçam, Meşe.

Hayvancılık

İl ekonomisinde hayvancılık üretimi ikinci derecededir. 2002 yılı Türkiye istatistiklerine göre il dahilinde 162.000 sığır, 139.000 koyun, 17.000 kıl keçisi, 3.000 Ankara keçisi, 5.000 manda mevcuttur. Yumurta, deri, süt, arıcılık, tavukçuluk önemli hayvancılık kaynaklı ürünlerdir.
Mera arazisi 139.582 hektar olup ilin hayvancılık üretimi için önem arz etmektedir.
1913 yılı hayvancılık üretimi; 89.059 sığır, 195.735 koyun, 220.856 keçi, 8.000 kömüş/camış vardır. Ek olarak 5.592 at, 12.575 eşek, 385 katır gibi çekim hayvanı vardı.
1927 yılında üretimi devlet istatistiklerine göre; ilde 83.000 kadar sığır, 160.000 kadar koyun, 230.000 kadar keçi, 230.000 kadar tavuk ile ek olarak 80.000 kadar eşek, katır ve at diğer çekim hayvanı vardı.
Lezzetli yoğurdu için özellikle camış sulak köylerde ve Kızılırmak kenar köylerinde beslenmektedir.
1980 yılına kadar ilde çok sayı kıl keçisi vardı. Orman alanlarında taze sürgünlere verilen zarar neticede çok sayı köyde yasaklandılar.
İlde dahilinde bir adet balıkçılık üretimi ile iştigal eden şirket var olup yıllık kapasitesi 15.000 ton olup ancak 10.000 ton kadar istehsal mümkün olmaktadır.

Madencilik
Çorum’da işletilmekte olan çok sayıda linyit kömür işletmesi vardır. Bu işletmeler; İskilip, Dodurga ve Bayat ilçelerindedir. Son zamanlarda Mecitözü ilçesi civarında yüksek rezervli linyit kömür sahaları bulunmuştur. Bu rezervlerden Bayat ve Dodurga’daki en zengin rezervdir ve en kalorili kömür de buradan çıkarılır.
Bayat’ta 4000 yıllık maden ocağı galerisi bulunmuş mevcut rezerv nabit bakırdan oluşmaktadır. Bayat Sağpazar köyünde 95 yılında petrol araştırmaları yapılmış ve TPAO nun 1.derece arama sahasında bulunmatır. Ayrıca ilçede tuzve kireçtaşı da mevcuttur.
İl genelinde; bakır, manganez, çinko, antimon, demir, kurşun, asbest, linyit, grafit yatakları ile jeotermal kaynaklar olduğu tespit edilmiştir.

İlçeler, 13 adet
1 – 2 – Bucaklar, 4 adet
Çorum merkez ilçe: Cemilbey, Seydim
Kargı ilçesi: Hacıhamza,
Osmancık ilçesi: Kamil
Dodurga ilçesi Alpağut
1 – 3 – Köyler, 732 adet:
1980 yılında ilde toplam 750 adet köy varken, 2001 yılında il resmi kayıtlarına göre bu sayı düşerek 732 adet olmuştur. İlde en çok köy bağlısı olan ilçe, merkez ilçe olan Çorum’dur; 1980 yılında 208 adet köy vardı, 2001 yılında bu sayı 197 oldu.

2 – İl mahalli idari bölünüş:

Çorum İlinde 2007 yılı sonu itibariyle mahalli idari taksimat/bölünüş olarak 38 belediye ve bu belediyelere bağlı olarak 187 mahelle vardır.

2 – 1 – İlin Belediyeleri, 38 adet:
Çorum merkez ilçe: 4 adet; Çorum, Düvenci, Konaklı, Seydim
Alaca ilçesi: 4 adet; Alaca, Alacahöyük, Çopraşık, Büyükhırka
Bayat ilçesi: 3 adet; Bayat, Eskialibey, Kunduzlu
Boğazkale ilçesi: 3 adet; Boğazkale, evci, Yekbas
Dodurga ilçesi: 2 adet; Dodurga, Alpagut
İskilip ilçesi: 1 adet; İskilip
Kargı ilçesi: 2 adet; Kargı, Hacıhamza
Laçin ilçesi: 3 adet; Laçin, Çamlıca, Narlı
Mecitözü ilçesi: 2 adet; Mecitözü, Elvançelebi
Oğuzlar ilçesi: 1 adet; Oğuzlar
Ortaköy ilçesi: 3 adet; Ortaköy, Aşdağul, Karahacip
Osmancık ilçesi: 2 adet; Osmancık, Başpınar
Sungurlu ilçesi: 7 adet; Sungurlu, Arifegazili, Demirşeyh, Kaledere, Kavşut, Tuğlu, Yörüklü
Uğurludağ ilçesi: 1 adet; Uğurludağ
2 – 2 – İlin Mahelleleri: 187 adet
Çorum merkez ilçe: 23 adet; Çorum 13, Düvenci 4, Konaklı 3, Seydim 3
Alaca ilçesi: 15 adet; Alaca 7, Alacahöyük 3, Çopraşık 2, Büyükhırka 3
Bayat ilçesi: 13 adet; Bayat 5, Eskialibey, Kunduzlu
Boğazkale ilçesi: 9 adet; Boğazkale 3, Evci 3, Yekbas 3
Dodurga ilçesi: 9 adet; Dodurga 5, Alpagut 4
İskilip ilçesi: 14 adet; İskilip 14
Kargı ilçesi: 10 adet; Kargı 5, Hacıhamza 5 Sinanözü köyü
Laçin ilçesi: 10 adet; Laçin 3, Çamlıca 3, Narlı 4
Mecitözü ilçesi: 11 adet; Mecitözü 8, Elvaçelebi 3
Oğuzlar ilçesi: 5 adet; Oğuzlar 5
Ortaköy ilçesi: 7 adet; Ortaköy 3, Aşdağul 2, Karahacip 2
Osmancık ilçesi: 24 adet; Osmancık 18, Başpınar 4
Sungurlu ilçesi: 31 adet; Sungurlu 12, Arifegazili 4, Demirşeyh 3, Kaledere 3, Kavşut 2, Tuğlu 3, Yörüklü 4
Uğurludağ ilçesi: 6 adet; Uğurludağ 6