Antik Çağın En Görkemli Yeri: Bergama Çok Katmanlı Kültürel Peyzaj Alanı
2014 yılında Dünya Miras Listesine eklenen Ege bölgesinde İzmirde yer alan Bergama ilçesindeki Bergama Çok Katmanlı Kültürel Peyzaj Alanı Pergamon (çok katmanlı kent), Kibele Kutsal Alanı, İlyas Tepe, Yığma Tepe, İkili, Tavşan Tepe, X Tepe, A Tepe ve Maltepe Tümülüsleri adında 9 bileşenden oluşmuştur. Helenistik dönem şehir planlamacılığının en iyi örneği Kale Dağı’nın tepesindeki antik Pergamon yerleşimi anıtsal mimarisidir. Dönemin en seçkin örnekleri; Athena Tapınağı, Trajan Tapınağı, Heroon, Zeus Sunağı, Dionysos Tapınağı, agora ve gymnasion yapılarıdır. Helenistik Bergama Krallığının başkenti aynı zamanda en önemli eğitim merkezidir. Dönemin en önemli sağlım merkezi ise Asklepiondur.
Roma İmparatorluğunun Asya Eyaletine başkentik yapan Bergama, Helenistik ve Roma Dönemlerine ait pek çok örneği bünyesinde barındırır. Ayrıca Osmanlı dönemine ait cami, han, hamam ve ticari merkez ile önemli mimari yapıları ile önemini korumuştur.
GEZİLEBİLECEK YERLER
Athena Tapınağı: Tiyatronun üstündeki terasta inşa edilmiştir. 6×10 m. sütunlu Dor düzenindedir. Tapınağın temellerinden yalnız bazı parçalar kalmıştır. Batı kanatı 1.20 metre yüksekliğe kadar korunmuştur. Tapınağa ait sütun ve arşitrav parçaları Berlin Müzesinde korunmaktadır.
Akropolis: Dik bir tepe üzerine kurulu 300m yüksekliktedir. Dini, resmi, sosyal ve ticari binalar kendine özgü bir plan halindedir. Bergama Kral Saraylarının bulunduğu bu tepede ayrıca 5 adet sarnıç ve cephanelik yer almaktadır. Binaların alt kısmında ise Athena tapınağı, Kütüphane ve Trajan tapınağı yer alır. Alt kısımlarında yer alan terasa Zeus sunağı konulmuştur. Dünyanın en dik tiyatrosu da burada bulunmaktadır. ayrıca Gymnasion ve Demeter Tapınağı da yer almaktadır.
Kütüphane: Athane tapınağının kuzeyinde bitişik yapıda yer alır. II. Eumenes devrine aittir. 13.53X 15.35 m boyutlarında büyük bir okuma odası yer alır. Tahta rafların yer aldığı kütüphanede 3.50 m. yüksekliğinde Athena heykeli bulunmaktadır. Heykel Berlin Müzesinde sergilenmektedir.
Saraylar: Eumenes döneminde yapılmıştır. Saraya ait Mozaik parçaları Berlin Müzesinde bulunmaktadır.
Arsenaller: Askeri malzeme deposu olarak bilinir. Sarayların ve Trajaneun’un ilerisinde 10 m. kadar aşağıda bulunur.
Trajaneum: Tanrılaştırılan Roma İmparatoru Trajane itafen yapılmıştır. 68×58 m. büyüklüğünde bir teras üzerinde bulunur ve Üç tarafı stoalarla çevrilidir. Tapınakta Trajan ve Hadrian’ın kolosal mermer heykellerinin başları yer alır ve bu eserler Berlin müzesinde sergilenir.
Tiyatro: dik bir yamaç üzerine kurulmuştur. Helenistik dönemin en güzel mimari eseridir. 10.000 kişilik olan tiyatro Batı Anadolu’nun en dik tiyatrosudur. Sahne kısmı ahşap olan tiyatro oyun günlerinde kurulup oyun bitiminde kaldırılarak oyunda tekrar kuruluyormuş.
Dionysos Tapınağı: Bergamalılar bu göz alıcı tapınağıdır. 250 m.lik tiyatro terasının kuzeyinde inşa edilmiştir. Bütün gezi yerine egemen konumdadır. Avrupa Barok mimarisini etkileyen tapınağın Helenistik dönem ve Roma çağına ait orijinal parçaları Berlin Müzesinde saklanmaktadır.
Zeus Sunağı: Athena Tapınağının alt terasında 25 m. aşağısında yer alır. 69×77 m. Büyüklüğündedir. Sunak tam ortadan yükselmektedir. Sunağın 4 tarafı açıktır ve anıt her taraftan görünmektedir. Akropolde yalnız temelleri görülebilen sunağın tüm mimari parçaları ve kabartmaları Berlin Müzesinde sergilenmektedir.
Agora: Zeus Sunağının güneyinde yer alır. Tüccarların tanrısı Hermes’e ait Agora Dor üslubundadır. Demeter tapınağının temelleri Meydanın batı kenarından görülmektedir.
Gymnasionlar: Bergama kentinde üç ayrı terasta yer alan görkemli Gymnasionu vardı. Ele geçen yazıtlardan alttaki terasların çocuklara, ortadaki terasın delikanlılara üstteki terasın büyüklere ait olduğu söylenmektedir.
Asklepion: Asklepios Sağlık ve hekimlik tanrısı olarak bilinir. Apollonun oğullarından birisidir. Aesklepion ilk çağlarda Bergama’nın önemli sağlık merkezi olarak isimlendirilir. şifalı su, çamur kürü, spor, tiyatro, psikoterapi gibi tedavi şekilleri yer alır. M.S. 150 yıllarında Sağlık tanrısı için bağışlarla yapılan tapınak kubbe ile örtülüdür ve duvarları 3 m. kalınlığındadır. Su sesi ve telkinler ile hastaların iyileşmesi gerçekleştirilirdi.
Serapis Tapınağı: kırmızı tuğla ile inşa edilmiş Bergama’nın en büyük yapısıdır. Mısır tanrılarına adanmıştır. Günümüzde ise Bergama kentinin içinde kalmıştır
Bergama Evleri: dış duvarları kalın , yığma yapı gereklerine bağlı pencere boyutları iç sofalı planları ile ısı kontrolü açısından üstünlüğe sahiptir. Çok az sayıda ev Sakız üslubuna özgü ahşap bir cumba ya da balkon şeklinde çıkmalarla değişiklik gösterebilmektedir.
Dokumacılığın geliştiği Bergama’da çarşaf, gömleklik kumaş, ince ve pamuklu dokumalar, yünden heybeler, seccade, kilim ve halı dokunmakta ve Bergama Kilimcilikte büyük bir üne sahiptir. Ayrıca Tabakçılıkta önemli bir yer tutmaktadır.
