Adana

Adana, Türkiye Cumhuriyeti’ne bağlı güney-orta Anadolu’da bulunan 2011 yılı itibariyle 2.108.805 nüfusuyla Türkiye’deki en kalabalık beşinci ildir. İin idarî merkezi, sakinlerinin %76’sına ev sahipliği yapan Adana şehridir. İl, coğrafi ve ekonomik olarak Mersin, Osmaniye ve Hatay ile beraber Çukurova’nın bir parçasıdır. Coğrafya Adana ili Anadolu yarımadasının güneyinde ve Akdeniz kıyısında yer alan 36°30-38°25 kuzey enlemleri ile 34°48-36°41 doğu boylamları arasında ve Akdeniz Bölgesi’nde yer almaktadır. Adana ili; kuzeyinde Kayseri, doğusunda Osmaniye, kuzeydoğusunda Kahramanmaraş güneydoğusunda Hatay, kuzeybatısında Niğde ve batısında Mersin illeri ve güneyinde Akdeniz ile çevrilidir. Güneyi 160 km’yi bulan Akdeniz kıyılarıyla sınırlanan ilin yüzölçümü 14.125 km²’dir. Şehir merkezinin denizden yüksekliği 23 m olan Adana’nın Seyhan, Yüreğir, Çukurova, Sarıçam, Karaisalı, Aladağ, Ceyhan, Feke, İmamoğlu, Karataş, Kozan, Pozantı, Saimbeyli, Tufanbeyli ve Yumurtalık olmak üzere 15 ilçesi bulunmaktadır. Seyhan, Yüreğir, Çukurova, Sarıçam ve Karaisalı ilçeleri; aynı zamanda Adana Büyükşehir Belediyesi sınırlarını oluşturmaktadır. Adana ili, Orta Toroslar’ın bir bölümü ile Amanos Dağları tarafından çevrilidir. Toroslar -batıdan doğuya- Uzunyayla’ya kadar uzanır. Bu dağlarda 3000 metreyi geçen yüksekliklerin yanı sıra sert yamaçlara ve derin vadilere rastlanır. Toroslar’ın bu bölümünde İç Anadolu’yu güneye bağlayan en önemli geçit olan Gülek Boğazı bulunur. Toros ve Amanoslar ile Akdeniz arasında kalan alana ise Çukurova denir. Misis Dağları pek yüksek olmayan görünümleri ile Çukurova’yı ikiye böler. Güneyde kalan bölüme “Aşağı Ova” kuzeyde kalan bölüme ise “Yukarı Ova” denir. İl sınırları dahilinde irili ufaklı bir çok akarsu bulunmasına rağmen Seyhan ve Ceyhan nehirleri Adana’nın en önemli akarsularıdır. Son yapılan nüfus sayımında ilin toplam nüfusu 2.085.225 olarak tespit edilmiştir. Nüfusun %88’i kentlerde % 12’si ise belde ve köylerde yaşamaktadır. En kalabalık nüfus; merkez ilçelerden Seyhan, Yüreğir, Çukurova ve Sarıçam ile Ceyhan ve Kozan ilçelerindedir.

Tarihçe

Antik Geçmiş Seyhan ve Ceyhan nehirlerinin deltasında verimli sulak arazide kurulu Adana’nın tarihi, coğrafi konumu nedeni ile M.Ö. 6000 yıllarına dek uzanmaktadır. Adana, Antik Kilikya Bölgesi’nin en önemli şehirlerinden birisidir. Hititler’den Osmanlı’ya, gelmiş geçmiş birçok medeniyetlerin beşiğidir. Yaygın görüşe göre Adana, adını Yunan mitolojisine göre Gök tanrısı Uranus’un oğlu Adanus ‘dan almıştır. Ancak bu konuda başka muhtelif görüşler de ileri sürülmüştür. Bir görüşe göre Adana’ya ait en eski yazılı kayıtlara ilk defa, Anadolu yarımadasının en köklü uygarlıklarından biri olan Hititlerin kaya kitabelerinde rastlanmaktadır. Boğazköy metinleri olarak bilinen M.Ö. 1650 yıllara tarihlenen bir Hitit tabletinde, Adana havalisinden Uru Adania yani Adana bölgesi olarak bahsedilmektedir. Bu konuda sadece bu tablet dikkate alınacak olsa bile Adana isminin en az 3640 yıllık bir geçmişi vardır. Bir başka rivayete göre eski çağlarda Seyhan nehri kıyılarının bol miktarda söğüt ağacı ile kaplı olması ve bu ağacın Mezopotamya kavimlerince And ağacı olarak tanınması da kente Adana isminin verilmesinde etkili olmuştur. Yine başka bir görüşe göre, ormanlık yörelerde yaşadığına inanılan Fırtına tanrısı Adad (Tesup) adının, ormanları bol Toroslar ile Seyhan nehri bölgesinin oluşturduğu Adana yöresine isim olarak verilmiş olduğuna inanılmaktadır. Fenikeliler de bölgeye efendi anlamına gelen tarım ve bitki tanrısı Adonis’in adını vermişlerdir. Tarihi araştırmalardan elde edilen bilgilere göre, Adana, Yontma Taş Devri’nden bu yana yerleşim yeri olmuştur. Kilikya’nın en eski yerleşim merkezlerinden biri Tepebağ Höyüğü ilk çağlardan kalmadır. Höyükte rastlanan surlarla çevrili kent çekirdeği burada Neolitik çağda yaşayan kent dönemine ışık tutmaktadır. Kilikya yöresinde yapılan arkeolojik araştırmalar neticesinde on değişik uygarlık ile devlet, krallık, beylik ve padişahlık gibi çok çeşitli siyasi güçlerin ortaya çıktığı görülmüştür. Kilikya’yı egemenlikleri altına alan medeniyetler şu şekilde sıralanabilir: Luvi Krallığı, Kizzuvatna Krallığı, Hitit Krallığı, Kue (Ove) Krallığı, geç Hitit Krallığı, Asur Krallığı, Syennesis Krallığı, Pers İmparatorluğu, Helenistik Dönem, Selevkos Krallığı, Otonom Dönem, Roma İmparatorluğu, Büyük Selçuklu İmparatorluğu, Ramazanoğlu Beyliği ve Osmanlı İmparatorluğu. Orta Çağ’da da Adana eski önemini korumaya devam etmiş, bu durum İpek Yolu’nun buradan geçmesiyle daha da artmıştır. Bu dönemde buraya egemen olan uygarlıklar ise bunlardır: Doğu Roma İmparatorluğu devri (395 – 638), Selçuklular Devri (1071 – 1097). Bu dönemde çeşitli uygarlıklar Kilikya bölgesine egemen olmak için savaşlar yapmışlardır.

Yakın Geçmiş

I. Dünya Savaşı’ndan sonra Adana ve çevresi Fransa tarafından işgal edildi. Mustafa Kemal Atatürk’ün Kurtuluş Savaşı esnasında gösterdiği diplomatik başarı sonucu yapılan 20 Ekim 1921 tarihli Ankara Anlaşması ile Fransa, Adana ve çevresinden çekilmek zorunda kaldı. (5 Ocak 1922) II. Dünya Savaşı sırasında (30 Ocak 1943) İngiltere Başbakanı Winston Churchill ve İsmet İnönü, Adana’ya 23 kilometre uzaklıktaki Yenice’de biraraya gelmiştir. Toplantıda Churchill, Türkiye’nin müttefikler yanında II. Dünya Savaşı’na katılmasını istemiş, ancak İnönü bunu reddetmiştir. Tarihte bu zirve Adana Buluşması olarak bilinir. 1955 yılında Demokrat Parti hükümetinin ABD ile yaptığı anlaşma gereği olarak, Adana’nın 10 km doğusundaki İncirlik beldesinde NATO Hava Üssü kuruldu. Soğuk savaş yıllarında, 1991 I. Körfez Savaşı’nda ve 2003 II. Körfez Savaşı’nda etkin olarak kullanılmıştır. 1956 yılında Seyhan Barajı ve Hidroelektrik Santrali hizmete açıldı. 1998 yılında 6.2 büyüklüğünde bir deprem meydana gelmiştir. Ceyhan Depremi olarak bilinen depremde çoğu Ceyhan’da olmak üzere toplam 145 kişi hayatını kaybetti. Kronoloji [değiştir] Luvi Krallığı (1900 İ.Ö. ), Arzava Krallığı (1500-1333 İ.Ö.), Hitit İmparatorluğu (1900-1200 İ.Ö.), Asurlular (713-663 BC), Pers İmparatorluğu (550-333 İ.Ö.), Helen Antik Yunan Uygarlığı (333-323 İ.Ö.), Selevkos İmparatorluğu (312-133 İ.Ö.), Kilikya Prensliği (178-112 İ.Ö.), Romalılar (112 İ.Ö.-395 İ.S.), Bizans İmparatorluğu(395-638; 964-1071), Abbasîler, Büyük Selçuklu İmparatorluğu, Memlûkler, Ramazanoğlu Beyliği, Osmanlı İmparatorluğu, Türkiye Cumhuriyeti.

Demiryolu

Adana’ya ilk demiryolu hattı İngilizler tarafından 1886 yılında kurulmuştur. Adana-Mersin arasındaki hatta günümüzde dizel lokomotifli trenlere ilaveten, raybüs ve dmu tipi hızlandırılmış banliyö trenleri çalışmakta olup, Adana-Mersin arasında günde karşılıklı 27’şer tren sefer yapmakta ve seyahat süresi 45 dk.ya inmiştir. Anahat trenleri olaraksa İstanbul Haydarpaşa’ya İç Anadolu Mavi Treni, Ankara’ya Çukurova Mavi Treni, Kayseri’ye Erciyes Ekspresi ve Elazığ’a da Fırat Ekspresi yolcu taşımaktadır. Karayolu [değiştir] Otoyolla Adana’dan Ankara, Mersin, Gaziantep ve Hatay yönünde ulaşım mümkündür. D-400 Karayolu ve milletlerarası TEM otoyolu ile Adana`ya ulaşılır. Ankara’dan Aksaray, Pozantı üzerinden 472 km, İzmir’den Afyon-Konya-Ereğli üzerinden 873 km, İstanbul’dan Bolu, Ankara, Aksaray-Pozantı rotasıyla 909 km sonra Adana`ya ulaşılabilir. Şehir merkezine uzaklığı 5 km. olan otobüs terminalinden Türkiye`nin her yerine otobüs seferleri düzenlenmektedir. Havayolu [değiştir] Şehrin hava ulaşımı, 1937 yılından bu yana Şakirpaşa Havaalanı’ndan sağlanır. İç ve dış hat seferlerinin gerçekleştiği Adana Havaalanı, Türkiye’de yolcu taşınması sıralamasında 7. sırada yer almaktadır. Havaalanı iç hatlardan İstanbul Atatürk ve Sabiha Gökçen ile Ankara-Esenboğa, İzmir, Antalya ve Trabzon’a; dış hatlardan KKTC/Lefkoşa ve Almanya’nın bazı şehirlerine doğrudan uçuşlar düzenlenmektedir. Şehirde ayrıca askerî gayeli olarak kullanılan İncirlik Havaalanı’da bulunmaktadır.

Denizyolu

Adana il sınırları içerisinde milletlerarası petrol ve yük taşımacılığına açık Botaş Limanı ve Toros Gübre Fabrikaları Limanı bulunmaktadır.

Şehir İçi Ulaşım

Şehir ulaşımında, Büyükşehir Belediyesi Otobüsleri ve özel halk otobüsleri, dolmuşlar ve taksiler kullanılmaktadır. Ayrıca 14 km güzergâhı ve bunun üzerinde 13 istasyonu bulunan Adana Metrosu; 2010 yılında hizmete açılmıştır. 2007’den bu yana Adana Büyükşehir Belediyesi otobüsleri, özel halk otobüsleri ve metroda “Kent Kart” adlı akıllı bilet kartları kullanılmaktadır. Adana Büyükşehir Belediyesi, 229 otobüsten oluşan bir filo ile şehir içinde hizmet vermektedir. Müzeler Adana Arkeoloji Müzesi:

Adana’nın ve bütün Çukurova’nın tarihi eserlerinin sergilendiği Müze, Cumhuriyetin ilanından hemen sonra 1924 yılında kurulmuştur. Bu nedenle Türkiye’nin en eski on müzesinden birisidir. İlk olarak çevredeki sütun, sütun başlıkları ve lahitlerin Polis Dairesinde toplanmasıyla kurulan Müze, Adana’lı Alyanakzade Halil Kamil Bey’in müdür olarak atanması ve başarılı çalışmaları sonunda, 1928’de Taşköprü’nün başındaki şimdi yıkılmış olan Cafer Paşa Camii’nin Medresesi’nde ziyarete açılmıştır. 1950 yılında, Kuruköprü’de şimdiki Etnografya Müzesi’ne taşınmıştır. Özellikle Tarsus/Gözlükule (1934), İçel/Yumuktepe (1936), Ceyhan/Sirkeli (1938) ve Yüreğir/Misis (1958) höyüğü kazılarında bulunan, Çukurova’nın ilk çağlarına ait seçkin eserler müzede toplanmıştır. Müzenin etnografik eser açısından zenginleşmesine Müze Müdürü Ali Rıza Yalman’ın (Yalkın) büyük katkıları olmuştur.

Adana Etnografya Müzesi :

Adana il merkezinde Eski Müze adıyla bilinen müzedir.1845 yılında Kuruköprü mevkiinde inşa edilmiş ve sonradan terk edilmiş olan kilise 1924 yılından sonra müze olarakdüzenlenmiştir. 1972 yılında eserlerin yeni müze binasına taşınmasının ardından kilise restore edilmiş, 1983 yılında ise etnografya müzesine dönüştürülmüştür. Çukurova köylerinde ve Toroslar’da yaşayan Yörüklere ait oldukça zengin eşyalar barındırmaktadır. Bölge : Seyhan E-Posta : adana@kulturturizm.gov.tr Telefon : 90 322 454 3856 Adres : Seyhan, 33001. Sk, 2-12, Kuruköprü,Seyhan, Adana Türkiye

Adana Atatürk Müzesi :

Müze binası, Seyhan Caddesi üzerinde 19.yy. da yapılmış geleneksel Adana evlerindendir. İki katlı, çıkmalı, kırma çatılı, kâgir bir yapıdır. Bu özellikleri nedeniyle yapı Bakanlıkça “Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür Varlığı” olarak tescil edilmiş ve koruma altına alınmıştır. 15 Mart 1923’te Atatürk eşi ile birlikte Adana’ya geldiğinde, Ramazanoğulları’ndan Suphi Paşa’ya ait olan bu binada ağırlanmışlardır. Bina Atatürk Bilim ve Kültür Müzesi Koruma ve Yaşatma Derneği’nce zamanın Kolordu Komutanı Bedrettin Demirel’in önderliği ve halkın yardımıyla kamulaştırılıp restorasyonu yapılmış ve 1981 yılında Müze Müdürlüğü’ne bağlı bir müze olarak hizmete açılmıştır. Atatürk’ün Adana’ya gelişi her yılın 15 Martında resmî törenle bu binada kutlanmaktadır.

Misis Mozaik Müzesi :

Adana-Ceyhan karayolu üzerinde, Ceyhan Nehri kenarında kurulmuş ve günümüzdeki ismi Yakapınar olan Misis’in tarihi Hititler’e kadar uzanır. Yani kentin tarihçesini 3.000 yıl öncesine kadar götürmek mümkün. Efsanelere göre Misis ismini, Truva Savaşı’nın kahramanlarından Mopsos’tan almıştır. Mopsos, Truva savaşının ardından buraya gelerek kenti baştanbaşa onarmış ve bu yüzden kent de Mopsus’un Yurdu anlamına gelen Mopsusestia olarak anılmaya başlamış ve daha sonradan Misis haline dönüşmüştür.Misis, tarihi boyunca önemli askeri ve ticari yollar üzerinde yer almış bir kent. Yerleşimin en göze çarpan anıtı olan köprünün civarından başlayarak antik kentin izlerini takip edebilmeniz mümkün. Köprünün 200 metre batısındaki tiyatronun izleri, sur kalıntıları bu izlerin başlıcalarıdır. Misis’in en önemli zenginliği kazılarda ortaya çıkartılan mozaiklerin sergilendiği Misis Mozaik Müzesi’dir. Özellikle Hz. Nuh’un tufan efsanesini anlatan eşsiz mozaikleri görmek için bu müzenin mutlaka ziyaret etmenizi öneririz. Bölge : Yakapınar Adres : Adana Osmaniye Yolu01030 Yakapınar/Adana

Anavarza Antik Kenti ve Anavarza Kalesi (Kozan) :

Anavarza; Kadirli, Ceyhan ve Kozan ilçe sınırlarının kesiştiği yerde, Kozan sınırları içerisinde bulunmaktadır. Ceyhan’a 35 km. uzaklıkta, Ceyhan-Kozan sınırında bulunan örenyeri. Çevresi mesire yeri olarak kullanılır. Kilikya ovasının önemli merkezlerinden olan Anavarza’nın antik kaynaklarda adı Anazarbos, Anazarba, Aynızarba veya Anazarbus olarak geçer. Adana’nın yaklaşık 70 km kuzeydoğusunda, Dilekkaya köyündeki antik şehir, Sunbas çayının Ceyhan ile birleştiği yerin 8 km kuzeyinde ada gibi yükselen bir tepe üzerindedir. Bölge : Kozan Adres : Kozan 22 km. güneydoğusunda, Dilekkaya (Anazarba) Köyünün 2 km. uzağındadır.

Şar (Comana) Antik Kenti (Tufanbeyli) :

Toros Dağları üzerinde, Adana’ya 210 km uzaklıkta Tufanbeyli ilçesinin 20 km kuzeydoğusundaki Şar Köyü’nde yer alır. Hititler döneminde de önemli bir merkez olduğu bilinen kentin en görkemli yapısı olan ve MS 2. yüzyıla tarihlenen Ala Kapı, Roma Dönemi’ne ait bir tapınağın günümüze ulaşan bir parçası. Ala Kapı’nın hemen yanı başında, tapınağa ait diğer kalıntıları da görmek mümkün. Açık hava tiyatrosu da yine Roma Dönemi’ne aittir. Halkın Kırık Kilise olarak adlandırdığı yapı ise MS 4. yüzyılda Roma Senatörü Aurelius Claudius Hermodarus’a ait bir anıt mezar olarak yapılmış, daha sonra Bizans Dönemi’nde ise kilise olarak kullanılmıştır. Antik kentin günümüze kadar ayakta kalabilmiş diğer bir yapısı ise kırmızı tuğladan inşa edilmiş olan Bizans Kilisesi’dir. Şar’da ayrıca suyollarına, antik havuzlara ve kaya mezarlarına da rastlanabilmektedir. Bölge : Tufanbeyli Adres : Tufanbeyli/Şar köyü

Misis Antik Kenti :

Magarsus Antik Kenti (Karataş) :

Adana’ya 43 km mesafedeki Karataş İlçesi’nin 5 km batısında bulunan falezlerden Küçük Karataş Köyü’ne kadar uzanan arazi üzerinde kuruludur. Efsaneye göre, Truva Savaşı’nda birbiriyle savaşan ancak sonradan arkadaş olan Kilikyalı Mopsos ile Yunanlı Anflakos tarafından kurulmuş bir kenttir. Antik Kilikya’nın önemli kentlerinden Mallos’un dini merkezi olan Magarsus tapınaklarıyla tanınmış, özellikle Büyük İskender’in dua ettiği Athena Tapınağı ile de ün kazanmıştır. Deniz boyunca uzanan kent surları, tiyatro, stadium, kilise ve hamam ziyaretçilerin ilgisini çekebilecek önemli kalıntılardır. Bölge : Karataş E-Posta : info@karatasbelediyesi.com Telefon : 90 322 6813208 Adres : ŞehitYusuf Ceren SokakKarataş/ADANA

Ayas (Aigaiai) Antik Kenti :

Ayas limanında, yanaşan gemilere, ek hizmet binası olarak tasarlanmıştır. İtalyan mimarisi ile inşa edilmiştir. Kalenin içindeki salonlar, odalar ile yapılan araştırmalar sonucu, buranın bir gümrük kontrol merkezi, zahire, su sarnıcı, silah ve önemli bürokratik işlemlerin yürütüldüğü bir yer olduğu düşünülmektedir. Buradan denize girmek mümkün. Bölge : Yumurtalık Telefon : 90 322 671 20 17 Adres : Yumurtalık/Adana

Akören Antik Kenti (Aladağ) :

Yerleşim alanının doğusunda ve batısında yan yana sıralanmış, sık biçimde duran elli kadar ev olduğu görülmektedir. Güney batısında kiliseye ait olan bir haç işareti bulunmaktadır. Burada ayrıca birçok yazıtta vardır. Bunların bir kaşında M.S. 525 tarihi yazmaktadır. Kuzey kısmında ise ikinci bir kiliseye ait kalıntılar vardır. Bunun yanı sıra Bizans döneminden kalma büyük ve ihtişamlı mezarlıklar bulunmaktadır. Yazıtlarda M.S. 170 tarihinin kazıldığı görülmüştür. Mezar odaları da mevcuttur.

Sirkeli Höyüğü ve Muvattali Kabartması :

Ceyhan İlçesi’ne bağlı Sirkeli Köyü’ndeki Hitit döneminden kalma bir höyüğün kuzey yönündeki kayalıklara işlenmiştir. Burada Hitit Kralı Muvattali ayakta tasvir edilmiştir. Hitit İmparatoru Muvattali, Mısır Firavunu Ramses ile yaptığı ünlü Kadeş Savaşı’na giderken buraya uğramış ve bu olaydan sonra Hititler tarafından bu yerin kutsallığına inanılmıştır. Muvattali kabartması Anadolu’daki en eski Hitit kabartması olma özelliğini taşımaktadır. Tarihi Yerler Toprakkale (Misis) Dumlu Kalesi (Ceyhan) Tarihi Tepebağ Evleri (Adana) Ramazanoğlu Konağı (Adana) Kurtkulağı Kervansarayı (Ceyhan) Hayriye Hanım Konağı (Reşatbey, Adana) Çarşı Türk Hamamı (Adana) Büyüksaat Kulesi ve Adana Bedesteni Taşköprü (Justinianus Roma Köprüsü) (Adana) Kozan Kalesi ve Manastırı Ulu Camii (Adana) Hasan Ağa Camii (Adana) Yağ Camii (Eski Kilise) (Adana) Bebekli Kilise/Aziz Pavlus Kilises (Adana) Yeşil Mescid (Adana) Lokman Hekim KÖPRÜSÜ ( MİSİS )

Yaylalar

Aladağ Meydan Yaylası Aladağ Ağcakise, Başpınar Bıcı ve Kosurga Yaylaları Feke İnderesi Köyü Yaylası Karaisalı Kızıldağ Yaylası Kozan-Horzum Yaylası ve Çulluuşağı Yaylaları Kozan Göller Yaylası Pozantı- Akçatekir Yaylası Pozantı-Armutoluğu Yaylası Pozantı Fındıklı Köyü Yaylası Pozantı Belemedik Yaylası Pozantı Asar Yaylası Saimbeyli Çatak Yaylası Tufanbeyli Kürebeli Yaylası Tufanbeyli Obruk Yaylası

Adana Mutfağı

Adana mutfağının yemekleri şunlardır; Adana Kebap Şırdan Mansaf Hamis Fatuş Mahluta Çorbası Analı Kızlı Çorbası Yüksük Çorbası Aşlama Şalgam suyu Karakuş Bici Bici Karsambaç

Kaynak : wikipedia.org